Narcistische woede. Hoe ga je ermee om?

Narcisten kunnen je overvallen met hun woede

Eigenlijk wilde ik vandaag schrijven over het nut van structuur, wat een baat ik daarbij heb als ADD-er met een burn-out. Echter, het gaat over het tegenovergestelde, namelijk chaos. Chaos veroorzaakt door een narcist. Hoe kom ik daar nu opeens op? Nou, ik maak weleens wat mee :-). En mensen met een groot empathisch vermogen, zoals AD(H)D-ers vaak hebben, zijn veelal gevoelig voor de wijze waarop mensen met een narcistische persoonlijkheid of mensen met dominant gedrag zich naar hen opstellen. Vooral als ze veel contact hebben met deze persoon. Je kunt bijvoorbeeld denken aan een collega op het werk of een leidinggevende met narcistische trekken, maar ook aan een dominante ouder of een narcistische partner.

Bij mij werd de chaos veroorzaakt door mijn ex-partner*. Inmiddels drie jaar na onze scheiding, heb ik mezelf herpakt en voel ik me weer mens. Maar soms krijg ik – totaal onverwacht – nog te maken met zijn toorn. Zoals afgelopen weekend. Mijn ex was boos, erg erg boos, op mij én mijn zeer on-narcistische vriend.

Narcistische woede is onterecht

Laat ik beginnen met zeggen dat zijn boosheid nergens op sloeg. Afgelopen weekend ging ik samen met mijn sexy niet-narcistische vent mijn dochter ophalen bij haar vader – waar ze in het weekend verblijft – om haar weg te brengen naar een voor haar belangrijke sportwedstrijd. Mijn ex had namelijk geweigerd dit te doen. In eerste instantie was alles rustig. Dochterlief kwam vrolijk op ons af. Het ging pas fout toen ze even terug moest in het huis van haar vader en ze – een stuk minder vrolijk – terugkeerde met haar vader in haar kielzog.

Ik zag het direct. Hij was woedend. Voor ik het wist, zat niet alleen mijn dochter in de auto – van mijn niet-narcistische lief en het is goed om te weten dat zijn auto héél belangrijk voor hem is – maar stond ook mijn narcistische ex bij de auto. Om precies te zijn stond hij tussen de auto en het portier, pal naast me, veel te dichtbij naar mijn zin. Zijn gezicht was als een donderwolk. In het verleden zou ik daarover iets gezegd hebben, maar nu hield ik wijselijk mijn mond. Hij groette mijn vriend met een “Goedemorgen” en ging daarna tekeer. Waarover hij precies nijdig was, is me nog steeds niet helemaal duidelijk, ik heb wat vermoedens, maar zeker weten doe ik het niet. Wat ik wel zeker weet: narcistische woede is agressief, onterecht en komt als slag bij heldere hemel. Maar: hoe ga je ermee om? Dat is best ingewikkeld want er spelen emoties mee. Ik heb dan ook niet het gehele antwoord en iedere situatie is weer anders, maar ik deed het als volgt tijdens de narcistische woedeaanval van mijn ex afgelopen weekend.

1. Scherm jezelf af van hun energie

Ik schermde me nogal letterlijk af van mijn ex’ energie. Zo wendde ik mijn lichaam en gezicht van hem af. Ook hield ik mijn handen aan de zijkant van mijn gezicht om hem niet te hoeven zien en zijn negatieve energie zo min mogelijk te voelen. Mijn enige woorden waren: “Ik wil niet met je praten”. Ondertussen probeerde ik de deur dicht te doen, waarin ik niet slaagde want mijn ex had zich sterk gemaakt tussen de portier en de rest van de auto. Natuurlijk is het niet nodig om het afschermen zo letterlijk te nemen. Je kunt je ook gewoon gedragen als een olifant met een dikke huid. Waarom het gaat, is dat je in balans blijft. Dat brengt me op het volgende punt, want wat eveneens belangrijk is om te doen, in geval van een narcistische woede-uitbarsting, is het volgende.

2. Negeer manipulatief gedrag

De woedeaanval van een narcist is in zichzelf al uitermate manipulatief. Laat daarom waar mogelijk de vernederende of beschuldigende opmerkingen van de narcist – dan wel het dreigende of dreinende gedrag dat onderdeel uitmaakt van de woedeaanval – je niet beïnvloeden. Een vrouw of kind zou bijvoorbeeld kunnen gaan huilen om je te raken. Mijn ex deed het volgende om mij te doen wankelen. Hij spuugde me de volgende woorden toe: “Doe dit nooit meer”. Hij bewoog tegelijkertijd met zijn wijsvinger naast zijn kwade hoofd om zijn woorden kracht bij de zetten. Tot mijn verbazing richtte hij zijn boosheid vervolgens tot mijn sexy lief. Eerst ging het nog over mij, toen hij bijvoorbeeld snauwde: “Ze zegt steeds dat ze ziek is, maar dat is ze niet”. Daarna had hij het toch echt op mijn vriend gemunt met woorden als: “Door jou heb ik mijn kinderen elke zaterdag” en “Ik sleep je voor de rechter” en “Ik maak je kapot”. Hij eindigde zijn tirade met het loeihard dichtslaan van het portier. “Au!”, hoorde ik in mijn verbeelding de auto protesteren. Maar hij vertrok geen spier en negeerde daarmee net als wij het manipulatieve gedrag van mijn ex. Het volgende punt sluit hierop aan.

3. Ga niet in discussie

Vermijd elke vorm van discussie. Het actief ingaan tegen uitlatingen van de narcist kan namelijk werken als olie op vuur. Zeker met de arme auto in gedachten, leek het mij niet verstandig om de flauwe opmerking te weerleggen dat ik helemaal niet ziek ben. Mijn vriend dacht er gelukkig hetzelfde over en zei wijselijk niet iets in de trant van: “Hoe ga je mij kapot maken dan?”. Daarvoor ben ik hem dankbaar. Mijn vriend is naast sexy ook nog eens heel weldenkend.

4. Twijfel niet aan jezelf

Je doen twijfelen is ongetwijfeld één van de doelen die de narcist met zijn woede voor ogen heeft. Om deze reden hoort twijfel niet thuis in het rijtje van omgaan met narcistische woede. Zo had ik bij de waarschuwing “Doe dit nooit meer” dus niet de gedachte: “Wat moet ik nooit meer doen dan?” Ik deed namelijk niets verkeerd. Ik bracht mijn dochter naar een wedstrijd omdat mijn ex verzuimde dit te doen. En over of ik wel of niet ziek ben, twijfel ik allang niet meer. Ik ben herstellende van een burn-out en door dit gedoe duurt het allemaal veel langer dan ik eigenlijk wil, maar het zij zo, mijn leven is nu eenmaal zo op dit moment.

5. Probeer te de-escaleren

Mijn weldenkende vriend pleegde enkele interventies om te de-escaleren . Ik was hiertoe niet in staat anders dan dat ik bovenstaande vier punten uitvoerde. Mijn weldenkende vriend ging echter een stapje verder. Hij sprak tot mijn grote vermaak mijn ex een aantal keer aan met: “Meneer”. Dat zou ik nooit gezegd hebben in deze situatie maar het paste wel weer bij het eerdere beleefde “Goedemorgen” van mijn ex. Voorts sprak hij weldenkend op rustige toon: “Dit is niet het juiste moment om te praten” . Tegelijkertijd gaf hij heel bedaard zijn grens aan: “Meneer, wil je niet met je vinger naar mij wijzen”. Een aantal keer vroeg hij of ik de deur kon sluiten, maar dat was een beetje lastig omdat mij ex in de weg stond :-(.

Maar goed, uiteindelijk had mijn ex blijkbaar alles gespuwd wat hij wilde spuwen en smeet hij – zoals gezegd bij punt 2 – de deur dicht. We konden vertrekken. Je zou zeggen dat hiermee de tips klaar zijn, maar niets is minder waar want nazorg is ook essentieel om ongeschonden uit de woede-uitbarsting te komen.

6. Praat – na afloop – erover

Dit helpt om het ongevraagde onterechte geweld te verwerken. Hiermee bedoel ik niet dat je in gesprek moet gaan met de narcist in kwestie, maar met mensen in je directe omgeving die óf bij het incident aanwezig waren óf je kunnen helpen bij de verwerking van het gebeurde. Zo sprak ik mijn dochter toe en gaf ik haar aan dat dit weliswaar heel vervelend was zo vlak voor een wedstrijd, maar dat het niets met haar te maken heeft en dat ze het van zich kon laten afglijden. Ook ik heb de hele dag door mijn gevoelens geuit over het voorval en veel erover gesproken. En nu schrijf ik het op. Dat is allemaal echt nodig om de chaos in mijn hoofd tot bedaren te brengen, kan ik je zeggen. Maar eerst heb ik – toen mijn dochter eenmaal op haar bestemming was en we vrijuit konden praten – het volgende gedaan.

7. Lach – na afloop – erom

Ik heb tranen met tuiten gelachen. Om het bizarre van de situatie. Mijn sexy weldenkende vent die steeds zat de ‘meneer-en’. Vooral de combinatie van meneer en wil je niet met je vinger wijzen vond ik hilarisch. Hierom moest ik naderhand steeds opnieuw giechelen, een heel gekanaliseerde manier om de emoties en spanning weer weg te laten vloeien. Natuurlijk doe je dit lachen pas achteraf, want tijdens de uitbarsting lachen is niet grappig. Daarbij is het ongepast en erg onbeleefd ook :-). Toen ik uitgelachen was, heb ik de situatie geëvalueerd met het oog op toekomstige uitbarstingen.

8. Trek lering uit de situatie voor de volgende woedeaanval

Wees erop voorbereid dat er nog meer woedeaanvallen zullen volgen. En dat ze onverwacht zullen komen. Dat klink tegenstrijdig. Maar dat is het niet, want ook al weet je dat er nog meer woedeaanvallen komen, het moment waarop ze komen is steeds onverwacht. Voor mij in ieder geval. Wat ik heb geleerd is dat ik een volgende keer mijn dochter niet ga ophalen bij mijn ex, maar dat ze naar mijn huis toekomt om vanuit mijn huis te vertrekken. Hiermee minimaliseer ik de kans op contact. Het is sowieso nuttig om elke vorm van contact met de narcist – of het nu persoonlijk, telefonisch, app- of mailcontact is – te vermijden waar mogelijk.

Iets anders wat ik heb geleerd uit het voorval, is dat ik de volgende keer zal proberen mezelf niet meer af te wenden van mijn ex, want daarmee geef ik onbedoeld de boodschap af dat hij me raakt wat onwenselijk is omdat ik daarmee zijn energievretende gedrag stimuleer. Ook is het een onderdanige houding en ik ben niet minder dan hij. Ik zal proberen gewoon kalm rechtop te blijven zitten. Evenmin zal ik een volgende keer zeggen dat ik niet met mijn ex wil praten, maar ik zal iets zeggen als: “Ik wil OP DEZE MANIER niet met je praten.” Het volgende punt is ook helpend om te doen nadat je het slachtoffer bent geweest van een narcistische woedeaanval.

9. Wees extra lief voor jezelf

Veel erover praten is een manier om lief te zijn voor jezelf. Doe dit ook weer niet té lang, want daarmee verspil je kostbare energie die je beter aan leuke dingen kunt besteden. Zoals aan het drinken van goede koffie en aan het eten van niet één appeltaart, maar twee. Dat heb ik gedaan, wel netjes verspreid over twee dagen. En ik heb muziek gemaakt. Dat was ook fijn. Tot slot een nabrander, want vaak komt er nog een nabrander van de dominante of narcistische persoon in kwestie.

10 Verwijder ONGELEZEN alle correspondentie die volgt na de woede-uitbarsting

Als de narcist je gaat mailen, appen, schrijven en wat dies meer zij, verwijder dan ONGELEZEN deze correspondentie. Dit doe je door je nieuwsgierigheid te bedwingen en heel resoluut op de deleteknop te drukken. Zonder twijfel. Leeg ook meteen de prullenbak zodat je niet later alsnog gaat lezen wat hij nog te morren heeft. En laat het los. Doe meteen weer iets liefs voor jezelf (zie punt 9).

Ik ontving in het totaal drie mails in de dagen die volgden op de woedeaanval van mijn narcistische ex. Ondanks mijn kordaatheid bij het deleten van deze mails, viel bij de laatste mail mijn oog op enkele woorden uit de betreffende mail. Deze woorden waren: “Never, ever again do you” . Van die woorden heb ik een liedje gemaakt, op een leuk melodietje. Maar dat hielp me niet. Dus heb ik mijn systeem opnieuw opgestart: CONTROL-ALT-DELETE.

Noot

*Ik spreek in deze blog steeds over ‘hij’, maar afhankelijk van het geslacht van de narcist in jouw situatie, kan het ook over een ‘zij’ gaan.

Zara’s Life zit ook op Facebook

Volg jij mij ook op Facebook? Klik hier. Stuur me gerust een berichtje.

Aanbevolen boek

Het gaslighteffect verborgen narcisme van Robin Stern is een waardevol boek voor iedereen die met narcisme te maken heeft. Gaslighting is een vorm van narcistische, mentale mishandeling, waarbij de misbruiker bewust onjuiste informatie doorgeeft om het slachtoffer aan het gezond verstand te laten twijfelen. Dat gaat van subtiel (‘Nee, je hebt niet tegen mij gezegd dat we een afspraak hadden met vrienden’) tot ernstig (‘Wat ben je toch ongelofelijk dom’).

Slachtoffers gaan ernstig aan zichzelf twijfelen en ook hulpverleners hebben vaak niet door wat er gebeurt omdat narcisten erg goed zijn in liegen en bedriegen. Robin Stern is psychoanalytica, docent, auteur en associate director van het Yale Center for Emotional Intelligence. Ze geeft in dit boek concrete oplossingen over hoe je los kunt komen van een narcist die gaslighting toepast. Klik hier voor een inkijkexemplaar.