Onverwerkte emoties basis voor burn-out?
Huilen helpt tegen stress

In Japan gaan mensen op huiltherapie, zo zag ik gisteren bij Sophie Hilbrand, die in de mentale kreukels zit, net als ik. De deelnemers – waaronder directeuren van grote bedrijven – worden voorgelezen uit een kinderboek en terwijl ze luisteren, huilen ze al hun onderdrukte emoties eruit. Beseffen ze opeens dat ze hun familie missen, omdat ze veel te hard werken. Het lucht hen enorm op om daar een flink potje om te grienen en dan hun familie te bellen. Zo houden ze stress en burn-out buiten de deur.

Dat klinkt best logisch, maar is hier ook een wetenschappelijke onderbouwing voor? In hetzelfde programma komt neuroloog en psychiater Marten Klaver aan het woord. Hij legt aan de hand van de hersenen uit dat een burn-out een stress-gerelateerde aandoening is en dat allerlei klachten in het lichaam – zoals houdingsklachten, nekpijn, rugpijn, buikpijn, bekkeninstabiliteit, RSI, ME, whiplash en chronisch vermoeidheidssyndroom – kunnen ontstaan door stress. Marten Klaver maakt de kanttekening dat zijn theorie nog niet wetenschappelijk is aangetoond, maar dat het een neurologische verklaring is voor stress-gerelateerde klachten in het lichaam én voor de oplossing ervoor, maar daarover later in mijn blog meer. Eerst de verklaring voor de aanhoudende lichamelijke klachten.

Stress leidt tot pijn in het lichaam

Dit herken ik bij mezelf. Ik kamp al enige tijd met pijn door mijn hele lichaam, het gaat de hele dag door. Eerst had ik dit niet, maar in de loop van mijn burn-out heb ik deze lichamelijke klachten erbij gekregen. Een soort burn-out bonus. Marten licht toe dat er een psychologische verklaring is voor burn-out en lichamelijke klachten als gevolg van stress. Heel belangrijk hierbij is: de burn-out en de lichamelijke klachten zelf zijn niet psychisch, ze bestaan wel degelijk en mensen die kampen met deze ziekten stellen zich absoluut niet aan, aldus deze neuroloog en psychiater die ik met de minuut sympathieker ga vinden. Maar de oorzaak kan dus wel psychisch zijn, Marten heeft mijn hyperfocus-aandacht. Want wat hij zegt is interessant.

Verdrongen emoties leiden tot stress

Het gaat dan om diepe emoties, dus het betreft wel zwaardere materie dan de oppervlakkige emoties zoals het blije gevoel dat we ervaren bij de aanschaf van een nieuwe Michael Kors tas of, voor de mannen onder ons, bij de aanschaf van de nieuwste BMW 4 serie. Tevens gaat het om negatieve emoties. En het gaat om onverwerkte emoties. Wanneer je emoties – zoals bijvoorbeeld boosheid of verdriet – onderkent en lichamelijk kunt uiten, is er niets aan de hand. Onverwerkte emoties echter, veroorzaken als het ware een blokkade in een specifiek gebied van de hersenen. Op ongeveer 25 minuten van ‘Sophie in de kreukels’, tovert Marten een setje hersenen uit zijn hoge hoed om te laten zien waar dat gebied zich bevindt. Zijn vinger wijst ernaar. Je moet de ‘hersensliert’ wel helemaal naar links volgen want dat hoort er ook nog bij. Ik ben natuurlijk verder gaan graven hoe die sliert heet en dat is het ‘limbisch systeem’.

Emoties zitten in het limbisch systeem

In het limbisch systeem komen geest en lichaam samen. Het limbisch systeem regelt onder andere pijn en emotie. Als die functies verstoord raken, leidt dit tot chronische pijn, prikkelbaarheid of vermoeidheid, klachten die ik maar al te goed ken. Als je nog een paar moeilijke termen wilt van hersenonderdelen die bij het limbisch systeem horen, kun je de volgende alinea lezen, zo niet, adviseer ik je onder het plaatje verder te lezen.

Het limbisch systeem bestaat uit een paar onderdelen die elk een bepaalde functie hebben. Zo heb je de hippocampus die bepaalde emoties aan een situatie koppelt en daarmee de emoties aanleert. Ook belangrijk zijn de amygdala, die een rol spelen bij het ervaren van een emotie, en de hypothalamus die onder andere voor de hormoonhuishouding zorgt. In onderstaand plaatje zie je ze. Ze liggen erg diep in de hersenen deze gebieden, het gaat dan ook om hersenfuncties die al belangrijk waren toen we nog in de oertijd leefden en moesten vechten en vluchten om te overleven.

Een verstoring in het limbisch systeem leidt tot lichamelijke klachten

Als het stagneert in het emotiegebied van de hersenen, als de emotie niet weg kan naar het bewustzijn, veroorzaakt dat lichamelijke klachten. Marten laat zien aan de hand van de hersenen, dat er dan klachten kunnen ontstaan met betrekking tot het geheugen, de houding, de aandacht, pijn en lichamelijke functies. Samengevat komt het erop neer dat de grootste oorzaak van stressklachten is dat die diepere emoties geen aandacht krijgen. Het is volgens hem gezond om naar je negatieve emoties te kijken en ze te beleven en lichamelijk te uiten, zoals bijvoorbeeld het ballen van je vuisten als je boos bent of tranen bij verdriet. Op deze manier breng je je emoties onder controle. Als je ze daarentegen wegduwt – onbewust – dan gaat het loeren tot het toe kan slaan. Hiermee kondig ik de door hem aangedragen oplossing aan voor de veelal als vaag aangemerkte chronische lichaamsklachten.

Therapie helpt bij emotieverwerking

Volgens Marten is therapie de oplossing, cognitieve gedragstherapie in het bijzonder, waarin je samen met je therapeut nagaat waarom je handelt zoals je handelt en wat de achterliggende diepe emotie is voor je gedrag. Een vraag kan bijvoorbeeld zijn – als het gaat om burn-out – “Waarom heb je het zo druk?”, of “Waarom neem je geen tijd voor jezelf?” Iedereen moet leren om ruimte in zijn eigen gevoelens te maken. Als je de sleutel vindt en doet wat je moet doen, dan verdwijnen je stress-gerelateerde klachten. Ook dit kan ik het beste duidelijk maken aan de hand van een plaatje. Hierop zie je – naast de hippocampus, de amygdala en de hypothalamus ook – de voorhersenen. Laat die andere termen maar gewoon links liggen daar gaat het nu niet over. Ik wil je graag uitleggen hoe de voorhersenen een rol spelen bij het beleven van de emotie. In de voorhersenen zit de ratio en daarmee als het ware een knop om de emotionele reactie onder controle te houden. Dat is dus wat je in cognitieve therapie doet, je gebruikt je cognitie om over je emotie na te denken en over hoe je met je emotie kunt omgaan zodat je er niet van door de wijs wordt gebracht.

Daarom vraagt mijn psycholoog steeds naar mijn diepe emoties

Terugkijkend op enkele pittige sessies met mijn psycholoog, krijg ik weer een inzicht, want mijn psycholoog hamert steeds op mijn diepere overtuigingen over mezelf. Dat doet ze vast vanuit deze theorie dat emoties je gedrag bepalen en dat je gedachten je emoties bepalen. Ook op zich wel weer logisch. Boerenverstand lijkt hier meer van toepassing dan een wetenschappelijke basis, maar ik kan er zeker wat mee. Twee overtuigingen over mezelf die ik in mijn leven heb opgebouwd zijn ‘ik doe er niet toe’ en ‘ik sta er alleen voor’. Welke emoties horen hierbij? Dit klinkt als voer voor mijn volgende psychologensessie, maar ik doe alvast een aftrap.

Verwarring en machteloosheid

Welke emoties horen bij die negatieve overtuigingen waarmee ik tot voor kort leefde en hoe beïnvloeden ze mijn gedrag nog steeds? Beide overtuigingen brengen me met regelmaat in verwarring zie ik in, dan weet ik niet meer wat ik moet doen. Ook maakten ze me vaak somber. Tot aan een depressie toe. Ik herinner me dat ik als kind vaak angstig was dat ik dingen niet kon. Eigenlijk heb ik dat nog steeds. Dan denk ik: “Als niemand het maar doorkrijgt, dat ik hierin heel slecht ben”, en dan ga ik overcompenseren, teveel mijn best doen. De afgelopen jaren ben ik me voor het eerst bewust van de emotie machteloze boosheid. Al deze emoties verkrampen me en maken me gestrest.

Dat is niet zo best want stress doet me terugvallen in mijn herstel. Gelukkig leer ik nu hoe ik het kan keren. Ik heb bijvoorbeeld onlangs gemerkt dat het helpt als ik anderen bij mijn hersenroerselen betrek en vraag om me te helpen. Het leuke is, dat ze dit ook doen, ten minste die paar mensen die ik om me heen heb verzameld. Want (voor hén) doe ik er wel toe en ik sta er niet (meer) alleen voor. Hierop heb ik zelf grip. En ik kan zelf ook zo lief mogelijk zijn voor mezelf. Tssss, het is echt heel simpel. Een kind kan de was doen. Speaking of it, die moet ik nog opruimen. Maar niet nu, de zon schijnt en ik ben uitgenodigd door mijn sexy lief om met hem een terrasje te pakken. Lekker de tijd nemen voor hem. En voor mezelf.

Bronnen:

Sophie in de kreukels (2018)

Volkskrant (2015), Interview met Marten Klaver

Klaver, M. (2016). Limbische verklaring

0 0 votes
Artikel waardering
Subscribe
Abonneren op
guest

0 Reacties
Inline Feedbacks
View all comments