En dingen die je juist wél kunt doen
Dat zal ik ook vertellen in deze blog, anders heb je er niet zoveel aan. Maar voor ik daaraan begin, wil ik heel duidelijk maken dat dit absoluut geen verwijt is naar mensen die in de omgeving verkeren van iemand met een burn-out. Integendeel, alle dingen die ik in deze blog noem, begrijp ik wel vanuit het oogpunt van de omstander die ongetwijfeld de beste intenties heeft. Ik probeer slechts vanuit mijn eigen ervaring aan te geven wat bij mij averechts werkt en wat mij juist helpt. Het gaat dus echt om MIJN ERVARING. Ik heb inmiddels wel ervaringsverhalen gelezen van burn-out-lotgenoten en daar lees ik soortgelijke zaken, maar in deze blog ga ik expliciet in op die van mij. In kern komt het erop neer dat je beter geen dingen doet die mij stress geven. En dat je dus beter wel dingen doet die mij ontlasten. Zo, na deze disclaimer komt het eerste ding dat je mijns inziens beter niet kunt doen bij mensen met een burn-out.
1. Onverwacht op bezoek gaan
Mijn nekharen springen overeind bij de volgende situatie. Het is een uurtje of twee in de middag. Ik heb mezelf – na uitputtende voorbereidingen te hebben getroffen – op mijn bank geïnstalleerd met een heerlijke latte macchiato, een grote bak kwark met fruit, nootjes en cacao of kaneel en honing. Mijn oordopjes en oogmasker heb ik in de aanslag om in slaap te kunnen vallen nadat ik dat allemaal weggewerkt heb. Een kop thee staat naast me om te drinken als ik weer boven Jan ben. Ergens tijdens dit ritueel van drinken, eten, slapen en acclimatiseren, gaat de deurbel. “Shit”, is mijn eerste gedachte, “Die had ik moeten uitzetten.” Ik gluur uit mijn raam en zie een vriendin of familielid voor mijn deur staan. “Oh nee”, is mijn tweede gedachte, “Niet nu!” Ik heb dorst, honger, ben moe en overprikkeld en ik heb totáál geen zin om te praten en vragen te beantwoorden. Eerst deed ik de deur nog open, liet ik de vriendin of kennis in kwestie zo kort mogelijk binnen maar dat voelde té slecht voor me. Later deed ik alleen nog maar de deur open en hield ik het gesprek zo kort mogelijk aan de deur, echter ook slorpte me leeg. Tegenwoordig blijf ik zitten of liggen waar ik zit of lig en probeer ik het geluid zoveel mogelijk te generen. Dan rest me alleen nog maar de ergernis aan het belgeluid. Want vaak gaat de bel nog een tweede keer. Of mijn gaat telefoon over, word ik gebeld door de desbetreffende vriendin om te checken of ik echt niet thuis ben. Nog geïrriteerder zet ik ook mijn telefoon uit en draai ik me nog eens om. Helaas is mijn slaap verdwenen, ook al ben ik nog steeds hondsmoe.
Onverwacht bellen heeft trouwens ongeveer hetzelfde effect als onverwacht op bezoek gaan, zij het in ietsjes afgezwakte mate, maar ook dat kun je beter niet doen bij iemand met een burn-out.
Wat kun je wél doen
In plaats van mij te frustreren met een onverwacht bezoek, kun je me appen of je een gezonde maaltijd kunt brengen en hoe laat me dat het beste uitkomt. Geef het eten vervolgens af bij de voordeur, maak vooral geen aanstalten om binnen te komen. Ik beloon je met een grote lach op mijn gezicht en geef je een dikke knuffel om je te bedanken. Daarna sluiten we het bezoek af en ga ik samen met mijn kinderen – die ook heel blij zijn want nu hoeven zij niet te koken – smullen van het gezonde lekkers. Kaartjes, appjes met een mooie boodschap zijn overigens ook fijn om te ontvangen. Okay, dit gezegd hebbende, kunnen we over naar een tweede andere ding dat je beter niet kunt doen bij mij nu ik nog steeds herstellende ben van mijn burn-out.
2. Tegen me zeggen dat ik té emotioneel reageer
Je kunt het beste mijn reactie – die overdreven is in verhouding tot de situatie die zich op dat moment voordoet, daarvan ben ik me pijnlijk bewust – niet persoonlijk opvatten. Als je dat wel doet en me daarbij ook nog vertelt dat ik niet zo emotioneel hoef te reageren, wrijf je zout in mijn wonden. Je kunt het nog erger maken door hieraan toe te voegen dat je denkt dat het mijn karakter is, want je treft me ten slotte vaker aan in deze onaangename staat. En je hebt de rapen gaar als je hierop het contact – al dan niet tijdelijk – verbreekt. Je begrijpt vast dat mensen die zich op deze wijze (hebben) gedragen, op dit moment geen onderdeel uitmaken van mijn zogenoemde ‘inner circle’.*
Ik zal proberen uit te leggen waarom dit soort opmerkingen zo hard bij me aankomen. Een burn-out bestaat uit drie componenten (Tijdschrift voor Psychotherapie):
- Cognitief functieverlies: je kunt je nergens op focussen en vergeet alles
- Lichamelijke uitputting: je bent de hele dag moe ook al heb je goed geslapen
- Emotionaliteit: je bent snel overprikkeld en reageert heftig in geval van – voor jou – stressvolle situaties
In de bijgevoegde bron staat ’emotionaliteit’ zo mooi beschreven dat ik het toch ff toevoeg: “Het emotioneel verwerkingsvermogen en de normale relativering verdwijnen, waardoor bangheid en overmatige ongerustheid, intolerantie en rigiditeit, uitbarstingen van woede of wanhoop de kop opsteken. Patiënten voelen zich vaak hinderlijk overprikkeld in rumoerige, drukke of chaotische situaties en mijden dan sociaal contact en trekken zich terug.” Deze beschrijving is overigens absoluut geen vrijbrief voor mij om maar als een dolle mina tekeer te kunnen gaan, want ik heb mezelf serieus onder de loep genomen en ik weet dat wanneer ik emotioneel reageer het een teken is dat ik er helemaal doorheen zit. Het is voor mij dan ook een signaal dat ik direct weer meer rust moet nemen.
De drie componenten cognitief functieverlies, lichamelijke uitputting en emotionaliteit horen bij een burn-out, en maken expliciet géén deel uit van iemands persoonlijkheid**. Mijn ervaring is dat bij herstel van een burn-out het cognitief functieverlies als eerste weer wat verbetert, ik kon me als eerste wat beter concentreren op gesprekken en een simpel televisieprogramma, dat daarna het energielevel opkrikt en dat die emotionaliteit het langste blijft door-etteren. Je helpt iemand dus niet door de persoon met de burn-out hierop aan te spreken.
Wat kun je wél doen
Je kunt bij een overdreven emotionele reactie benoemen dat je ziet dat ik van streek ben. En je kunt me vragen hoe je me kunt helpen om weer rustig te worden. Vaak is naar me luisteren zonder oordeel genoeg of me ondersteuning bieden bij een praktische – huishoudelijke of technische – klus. Ter toelichting: in mijn huidige staat is het indraaien van een nieuw lampje ook een technische klus en ik ben oprecht gelukkig als deze klus geklaard is. In het verlengde hiervan, kondig ik het derde ding aan dat je beter niet kunt doen bij mensen met een burn-out, ik krijg er in ieder geval stress van.
3. Me erop attenderen dat dingen kapot zijn
Als dit punt op jou van toepassing is, dan kan ik je complimenteren want dan behoor je tot de ‘inner circle’ van degene met de burn-out* . Anders had je niet in zijn of haar privé-omgeving kunnen verblijven. Dat je tot de ‘inner circle’ behoort, geeft al aan dat je hoogstwaarschijnlijk een grote steun bent voor degene met de burn-out, anders had je het huis niet van binnen gezien. En dan had je ook niet kunnen constateren dat er überhaupt kapotte dingen zijn. Het gaat om dingen in of rond mijn huis. Zoals mijn bel – die overigens nu weer is gemaakt door simpelweg de batterij te vervangen -, mijn tuinscherm dat op half zeven erbij hangt of mijn gras dat – alweer – moet worden gemaaid. Dit alles is me bekend en frustreert me enorm. Ik heb een lijst gemaakt met dingen om ooit nog eens te (laten) repareren. Deze lijst wordt langer in plaats van korter – ondanks mijn aanhoudende pogingen om dingen die kapot gaan direct te maken – en een aantal dingen voeg ik maar niet toe aan deze to-do-lijst. Want ik heb toch de energie niet om ze te (laten) maken.
Dat al die dingen kapot zijn, neem ik jou niet kwalijk, want het is mijn verantwoordelijkheid. Ik voel me alleen onder druk gezet als je het benoemt, ook al is het voor jou gewoon een feitelijke constatering en heb je er totaal geen kwaad mee in de zin, sterker nog, wil je me erbij helpen. Ondanks dat ik dat weet, geeft het mij – complex genoeg – stress als ik het van een ander hoor en elke vorm van stress is nadelig voor mijn herstel.
Wat kun je wél doen
De onvolkomenheden aan mij en mijn nabije omgeving negeren. Of de dingen die niet op orde zijn herstellen. Gewoon mijn grasmaaier pakken en het gras maaien, net zoals die andere keer dat je het deed, ik zal je wederom uitermate dankbaar zijn. Het hoeft niet, het mag. We kunnen ook mijn huis ontvluchten en appeltaart gaan eten bij die tent waar ze de allerlekkerste appeltaart hebben. Ik trakteer. Want jij trakteert me al zo vaak.
4. Me één van de volgende vragen stellen
Dit ding om niet te doen bij mensen met een burn-out ga ik nuanceren. Mensen – die niet tot mijn ‘inner circle’ behoren, vragen me regelmatig: “Hoe gaat het nu met je?” of: “Zullen we snel afspreken om bij te kletsen”. Mijn antwoorden zullen iets zijn met als boodschap: “Het gaat slecht” en: “Ik wil niet afspreken.” Ik krijg ook vele appjes met deze strekking en inmiddels negeer ik ze want het enige wat ik deed, was ze zorgvuldig beantwoorden en daarna bleef het angstvallig stil, dus ik schoot er geen sikkepit mee op. De reden dat ik deze vragen liever niet hoor of lees, is dat ik niet van liegen hou en je dus de waarheid zal vertellen, maar ik vind het confronterend en vermoeiend om keer op keer te moeten zeggen hoe slecht het nog steeds met me gaat. En afspreken om bij te kletsen, is voor mij geen opbouwende activiteit. Mijn hoogste prioriteiten zijn dat ik mijn energie opbouw en dat ik mijn beperkte energie aan de juiste zaken besteed. Die juiste zaken zijn momenteel: mijn herstel – door rust en ontspanning – en de zorg voor mijn kinderen. Overigens heb ik ook moeite met méér dan één vraag. Ik noem dat het vragenvuur. Daardoor raak ik overprikkeld en bestaat het risico van het ontstaan van de situatie zoals ik die beschreef bij punt 2 met alle gevolgen van dien.
Wat kun je wél doen
Het beste kun je me één vraag stellen en dat is de volgende: “Wat kan ik voor je doen?” Een alternatief is om me niets te vragen, maar me iets te vertellen en het allerliefste heb ik dan dat je me het volgende vertelt: “Leuk je weer te zien.” En als je me vervolgens een hele fijne dag toewenst, dan spring ik een gat in de lucht.
Bekentenis: Nu ga ik je opbiechten dat ik vandaag voor het eerst wél ga afspreken met mensen. En waarschijnlijk ga ik ze ook vertellen hoe het met me gaat. Het lijkt tegenstrijdig maar dat is het niet. Met hen heb ik namelijk wekelijks contact, via het sporten in de voor mij veilige omgeving van het sportcentrum. Ook al ken ik ze nog niet zo lang, hen reken ik tot mijn ‘inner circle’. Zij doen namelijk iets wat ik nodig heb: ze geven me positieve energie. En dat is goed voor mijn herstel. En bij hen weet ik dat ik altijd op het laatste moment nog kan afzeggen, want dat hebben we zo afgesproken. En het is een experiment, mijn eerste sociale afspraak, met meer dan één persoon. Want met mijn sexy man spreek ik natuurlijk ook af. Alleen vandaag – tijdelijk – niet.
Noten
*Over mijn ‘inner circle’ heb ik ook een blog geschreven: Ik doorbreek de cirkel naar een nieuw begin.
** Er bestaat een andere visie op de componenten van burn-out, die hang ik persoonlijk niet aan, maar als je meer hierover wilt lezen, verwijs ik je naar mijn blog: Help! En geef mensen met een burn-out RUST.
Bron
Tijdschrift voor Psychotherapie
Andere blogs over dingen die je beter niet doet of zegt bij mensen met een burn-out:
Wat zeg je niet tegen iemand met een burn-out
Wat je dus niet moet zeggen tegen iemand die een burn-out heeft
