Waarom zijn ADHD-ers zo vaak depressief?
Die vraag kreeg ik onlangs naar aanleiding van een van mijn blogs. Prompt beloofde ik dit nader te onderzoeken. Maar dat hoeft niet meer, want dat heeft Arunima Roy al voor ons gedaan, in 2016, tijdens haar promotieonderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Dat stemt me positief. Het is een gedegen onderzoek geweest want ze heeft de gegevens geanalyseerd van 2.500 jongeren die 10 jaar gevolgd zijn op het gebied van hun gezondheid. Laten we eens kijken naar het onderzoek en hoe dat toch zit met ADHD en depressie, volgens Arunima. Oh, nu word ik op slag negatief, want ze begint met deze ontboezeming.
Van de ADHD-jongeren ontwikkelt 10 tot 40 % symptomen van depressie
Wel liefst tien tot veertig procent van de kinderen en adolescenten met ADHD ontwikkelen symptomen van depressie die hun functioneren en kwaliteit van leven belemmeren, nog boven op de gevolgen van ADHD zelf. Ik behoor dus tot die tien tot veertig procent. Weet ik dat ook meteen. Wel fijn dat ruim zestig procent van de ADHD-ers gewoon lekker positief is gebleven. Na deze onaangename mededeling te hebben gedaan, is Arunima gaan onderzoeken hoe het komt dat zoveel mensen met ADHD later in hun leven depressief worden*.
Dat komt door hun ADHD
Nu komt er iets geks. Want de ADHD op zich blijkt een veroorzaker te zijn van depressie. Duh, zo ken ik er nog wel een paar. Later zegt ze hierover iets heel inzichtelijks waardoor ik dit wel kan plaatsen, daarop kom ik straks terug, dus blijf er nog even bij want je kunt wellicht je voordeel ermee doen. Maar eerst een verklaring die ik direct begrijp. Als mensen met ADHD eveneens een antisociale of oppositioneel-opstandige gedragsstoornis hebben ontwikkeld, oftewel ODD, is dat een voorspeller van depressie, zo blijkt uit het onderzoek. Arunima noemt dit ‘ontwrichtend gedrag’, wat ik snap want het tegendraadse en opstandige gedrag dat ODD kenmerkt, ontwricht de omgeving van degene met ODD behoorlijk, spreek ik uit eigen ervaring omdat mijn dochter met ADD tevens ODD heeft.
Meer kans op depressie bij gedragsstoornis
Die hogere kans op een depressie geldt ook voor mensen met ADHD met een angststoornis, maar het ontwrichtende gedrag is een betere voorspeller van depressie, bij zowel jongens als meisjes met ADHD**. Ik krijg het nu een beetje benauwd, aangezien mijn ADD-dochter dit ontwrichtende gedrag dagelijks tot vervelens toe vertoont. Als kinderen met ADHD ook nog gepest worden, verhoogt dat de kans op een depressie iets, maar nog steeds is het ‘ontwrichtende gedrag’ de beste voorspeller van een depressie***. Zucht, komt er nog wat vrolijks uit dit onderzoek of is het allemaal doffe ellende?
Een gedragsstoornis hoeft niet te leiden tot depressie
Dat klinkt al een stuk beter. Een gedragsstoornis bovenop de ADHD kán leiden tot een depressie maar het hoeft niet. Hoe dat precies zit, ga ik zo dadelijk iets verder uitpluizen. In het onderzoek wordt eerst nog wat beter uitgelegd dat er twee trajecten bestaan tussen de ontwikkeling van ADHD en de uiteindelijke ontwikkeling van een depressie. Het eerste traject is direct. Dat is waarover ik zo verbaasd was eerder in deze blog: door ADHD is de kans groot dat je een depressie ontwikkelt. In de volgende alinea onthul ik hoe dat in elkaar steekt, volgens het onderzoek. Het tweede traject is indirect. Die indirecte trajecten tussen ADHD en de uiteindelijke ontwikkeling van een depressie kunnen voortkomen uit de ontwikkeling van meerdere negatieve gevolgen van ADHD, waaronder ontwrichtend gedrag, een angststoornis en pestgedrag van leeftijdsgenoten.
Desalniettemin ontsnappen sommige kinderen met ADHD aan de ontwikkeling van depressie. Hetzelfde geldt voor kinderen met ADHD die tevens last hebben van ontwrichtend gedrag, een angststoornis en pestgedrag. Dit suggereert dat er beschermende factoren bestaan die het ontstaan van een depressie voorkómen. Helaas gaat het onderzoek niet in op deze beschermende factoren. Ikzelf kan me voorstellen dat een stabiele gezinssituatie of een veilige woonomgeving met goede vriendschappen goed ertoe kunnen bijdragen dat een depressie ver weg blijft.
In een notendop komt het erop neer dat mensen met ADHD vaker dan mensen zonder ADHD in een neerwaartse spiraal belanden door negatieve gebeurtenissen. Bij een aantal individuen kan het resultaat depressie zijn. Het onderzoek spreekt over tien tot veertig procent. Dan nu terug naar hoe het zit met de ADHD en het rechtstreekse verband tussen ADHD en depressie.
Hoe ernstiger de ADHD hoe groter het risico op depressie
Die sterkte van het rechtstreekse verband wordt bepaald door de ernst van de ADHD. Hoe ernstiger de ADHD is, des te groter het risico is op een depressie****. Het gaat dus om de mate waarin de ADHD je belemmert in je dagelijks leven. Op zich vind ik dit logisch klinken, want hoe ernstiger de ADHD-klachten zijn, hoe gefrustreerder je wordt en als er geen oplossing is voor de klachten, dan bestaat het gevaar van vallen. In het grote zwarte gat van depressie.
Als ik mijn persoonlijke geschiedenis de revue laat passeren, zie ik in dat bij mij de depressie tot uiting is gekomen nadat ik een burn-out kreeg. Analyserend komt ik tot de volgende verklaring van hoe het bij mij is gegaan: ik heb mijn hele leven al ADHD. Door negatieve gebeurtenissen in mijn leven heb ik uiteindelijk een burn-out ontwikkeld. Aangezien ik niet kon herstellen van de burn-out, integendeel de druk werd meer en meer opgevoerd door mijn ex-werkgever, heb ik tevens een slaapstoornis en een depressie ontwikkeld. Okay, genoeg gesomberd. Op naar de oplossingen voor dit probleem. Allereerst geeft onze onderzoeker de volgende tip.
Hou je kind in de gaten
Als je kind ADHD heeft, let dan goed op of je kind ontwrichtend gedrag ontwikkelt. Vooral in de pubertijd is opletten van belang, want in deze periode is het risico op de ontwikkeling van depressie groot. Dit zegt het onderzoek. Helaas – wederom – zegt het onderzoek niets over wat je dan moet doen als dit zo is. Ik zit geregeld met mijn handen in het haar door de gedragsstoornis van mijn ADD-puberdochter. Ik heb vele trajecten bewandeld, allerlei therapieën gevolgd, met vooralsnog matig resultaat. Momenteel volg ik mijn eigen interventie, zelf verzonnen, volgens mijn eveneens zelf verzonnen model. Door het onderzoek van Arunima weet ik ook dat ik ervoor moet waken dat mijn dochter een depressie ontwikkelt. Veel liefde geven en ontspanning bieden aan mijn puberdame dus. Dit is een belangrijk inzicht dat ik steeds opnieuw tot me door moet laten dringen, want mijn reactie bij haar opstandige en tegendraadse gedrag is streng zijn, maar ik zal me op haar positieve kanten moeten richten en haar zoveel mogelijk liefdevol bejegenen. Tot slot geeft de onderzoeker een tweede advies.
Leer omgaan met ADHD
De resultaten uit het onderzoek tonen aan dat de beste route naar het voorkómen van depressie is, het in een vroeg stadium en vroegtijdig aanpakken van ADHD zelf. Ik was 46 toen ik erachter kwam dat ik ADD heb. Niet echt in een vroeg stadium dus. Mijn dochter heeft wat dat betreft meer geluk.
Ik neem me het volgende voor. Ik ga het geluk van mijn dochter uitbuiten. Ik ga alles doen wat in mijn vermogen ligt om die bij mijn dochter op de loer liggende depressie te ontmoedigen, zodat niet mijn dochter, maar de depressie zelf in een diep zwart gat valt. Mijn dochter verdient namelijk vrolijkheid. Daaraan blijven we werken via mijn zelfverzonnen model. En via onze hyperfocus. Op haar – maar ook mijn – ADD-leukigheden.
Noten
* Omgekeerd vond Bron in 2017 dat 22,5 procent van de mensen met een chronische depressie ook symptomen van ADHD heeft.
** Ontwrichtend gedrag zoals een antisociale of oppositioneel-opstandige gedragsstoornis blijkt 22 procent van de trajecten van ADHD naar depressie te beïnvloeden. Angst beïnvloedt 14 procent van de trajecten van ADHD naar depressie, zo laat het onderzoek van Arunima Roy uit 2016 zien.
*** Pestgedrag tot slot beïnvloedt 7 procent van de trajecten van ADHD naar depressie.
**** Bij een volledige ADHD is de kans op een depressie 87 procent.
Bronnen:
Roy, A. (2016). Rijksuniversiteit Groningen. Download hier het volledige onderzoeksrapport of de Nederlandse samenvatting van het onderzoek.
Ik begrijp het helemaal ,heeft het niet te maken met de aanmaak van b.v dopamine
Dat is wat ik te horen kreeg na mijn diagnose van ADHD ,en vooral op hogere leeftijd ( 65 jaar )
Beste Kees, dank voor je reactie. Het lijkt me goed mogelijk dat het mede aan een disbalans ligt van neurotransmitters zoals dopamine en serotonine. Mijn psycholoog adviseerde mij elke dag te wandelen/bewegen om de aanmaak van serotonine te verhogen zodat ook de melatonine weer in balans komt. Ik wil graag verder uitzoeken wat de wetenschap hierover zegt.