Heb je ADHD of ben je HB? Overeenkomsten tussen hoogbegaafdheid en AD(H)D

Ik ben begaafd

Blijkt uit IQ-tests. Mijn positieve stabiele vriendin sprak onlangs haar vermoeden uit dat ik hoogbegaafd ben. Naast dat alarmbellen in mijn hoofd ratelden dat alleen elitaire snobs hoogbegaafd kunnen zijn, zei ik direct: “Ik ben slim, maar niet zó slim.” Tevens dacht ik bij mezelf: “Als ik hoogbegaafd was, zou ik niet in de penarie zijn beland.”

Plus ik heb ADD en een burn-out

Mijn vriendin legde uit dat veel hoogbegaafden dat probleem hebben en ze voegde toe dat hoogbegaafdheid erg op AD(H)D lijkt. Dat maakte me nieuwsgierig, dus spitste ik mijn oren en luisterde naar haar. In deze blog zet ik enkele opvallende overeenkomsten tussen AD(H)D en hoogbegaafdheid op een rij voor je, want misschien ben jij wél hoogbegaafd.

Hoogbegaafdheid heeft overeenkomsten met AD(H)D

“Voel je je weleens anders?”, vroeg mijn positieve stabiele vriendin. “Mijn hele leven al”, was mijn antwoord. “Vandaar dat de diagnose ADD me opluchtte.” Mijn vriendin gaf aan dat ze dat snapte maar dat ze haar vermoeden over hoogbegaafdheid met me wilde delen omdat mensen regelmatig een misdiagnose krijgen en behandeld worden – meestal met medicijnen – voor het verkeerde. Vertel mij wat, ik ben nog steeds in de weer met mijn eigen medicatie. Over mogelijke oorzaken van een misdiagnose verwijs ik je naar het eind van mijn blog in de voetnoot*.

Hoogbegaafdheid wordt vaak niet herkend

Mijn positieve stabiele vriendin betoogde dat hoogbegaafd zijn verder strekt dan het hebben van een bovengemiddelde intelligentie. Sterker nog, hoogbegaafden kunnen soms juist laag scoren op IQ-tests.

Omdat ik mijn vriendin net zo serieus neem als zij mij, heb ik me opengesteld voor wat ze me te melden had over hoogbegaafdheid en op welke aspecten hoogbegaafdheid overeenkomt met AD(H)D. Ze voorzag me van informatie, want ze weet dat ik daarvan hou. Ik begon te lezen en bevestigend te knikken bij zo’n beetje ALLES wat ik las.

1. Je voelt je anders

Allereerst werken de hersenen bij zowel hoogbegaafden als AD(H)D’ers anders en dat zorgt ervoor dat je “net iets anders in de wereld staat, net iets anders tegen dingen aankijkt en net iets andere kwaliteiten en eigenschappen bezit (1).” Je zou het kunnen beschrijven als dat je op een andere frequentie leeft (2 pagina 8).

Voorts geldt voor zowel hoogbegaafdheid als AD(H)D het volgende.

2. Je denkt vaak dat je dom bent

Tijdens mijn jong volwassenheid dacht ik dat ik nogal dom was. Ondanks dat het VWO me makkelijk afging en ik uiteindelijk de universiteit afrondde, had ik weinig kennis van actualiteiten – want het veranderde steeds. Evenzo begreep ik zaken pas als ik het plaatje compleet had. Wanneer een stapje uit dat plaatje ontbrak, kon ik het hele plaatje niet bevatten. Dan stelde ik een vraag aan bijvoorbeeld mijn ouders over dat ogenschijnlijk simpele stapje. Vervolgens hadden ze zoiets van: “Dat je dat niet snapt”. In mijn hoofd had ik een thema van A tot Z uitgewerkt. Echter, in de binnenkant van mijn hoofd konden mijn ouders natuurlijk niet kijken.

Bovendien bleek de houdbaarheid van mijn geschiedkundige en topografische kennis keer op keer zeer beperkt. Ik leerde de lesstof, deed een toets en daarna vergat ik het. Dit komt omdat ik moeite heb met afstanden in zowel tijd als ruimte. Dat uit zich dagelijks in mijn leven want ik kom steevast te laat en ik raak vrijwel altijd de weg kwijt. Daarenboven vind ik praktische activiteiten ingewikkeld, zoals stofzuigen en koken.

3. Je hebt moeite met regels en tradities (3)

Omdat ik daarnaast meestal een sterk afwijkende kijk heb op aangelegenheden – zeker waar het regels en manieren van aanpak betreft – dacht ik voorheen dat ik het waarschijnlijk fout had. Inmiddels heb ik mogen ervaren dat ik intelligent ben en op mijn eigen visie kan vertrouwen. Toch check ik mijn gedachtegang stelselmatig bij anderen, gewoon om niet iets raars te gaan doen of denken. Daarbij overvalt me van tijd tot tijd de angst dat ik door de mand val en dat mensen erachter komen dat ik nixerig ben.

4. Je hebt kans op onderpresteren (4, 5)

Nadat mijn vriendin haar hoogdravende vermoeden had uitgesproken, heb ik een paar IQ-tests gedaan. Toen bleek dat ik nog steeds niet dom ben, haalde ik opgelucht adem. Ik hoef me niet ervoor te schamen dat mijn vriendin ‘hoge’ verwachtingen van me heeft. Deze redenatie begrijp ik zelf ook niet helemaal, maar het is iets wat zich in mijn brein afspeelt. Tijdens het bestuderen van de door mijn vriendin toegezonden artikelen dacht ik zelfs even: “Gut, misschien heeft ze gelijk”. Maar goed, het IQ van hoogbegaafden ligt boven de 130 en dat van mij zit tussen de 121 en 130, dus die vlieger gaat niet op.

Ik moet toegeven dat ik het maken van die IQ-tests spannend en tegelijkertijd saai vind. Daarom deed ik deze IQ-test zo nonchalant mogelijk terwijl ik televisie aan het kijken was en was ik wellicht ietwat afgeleid 😉. Omdat ik me verdiepte in die tests, begon ik me te vermáken en deed ik ze ter ontspanning met als gevolg dat mijn IQ behoorlijk steeg. Naast het taalonderdeel dat ik altijd al leuk vond en waarvan ik uit eerdere IQ-tests weet dat ik daarop hoog scoor, begon ik belangstelling te krijgen voor de cijfer- en figuurreeksen.

5. Je bent leergierig

Ik wilde de systematiek achter de cijfer- en figuurreeksen ontrafelen en slaagde daar redelijk in wat me blij maakte. De kubusreeksen bleven lastig voor me, maar ook daarvan dacht ik: “Hoe zit het eigenlijk?” Ik heb om die reden een kubus-plattegrond getekend, uitgeknipt en gevouwen om te leren hoe het werkt. Dientengevolge heb ik de essentie van die kubusvragen doorgrond. Best makkelijk …. als je het eenmaal weet dan.

Toen ik mijn vriendin op de hoogte stelde van mijn onderzoeksactiviteiten, was haar repliek dusdanig van toepassing op het volgende kenmerk van hoogbegaafdheid én AD(H)D, dat ik die eveneens met je wil delen.

6. Je hebt hyperfocus bij onderwerpen die je interesse hebben

“Draaf je niet door?”, reageerde mijn vriendin. Dat kon kloppen. Ik had gelezen dat die leergierigheid een kenmerk is van hoogbegaafdheid en dat dit kan doorslaan naar het obsessieve. Liever spreek ik van ‘hyperfocus’ en die term staat ook in de betreffende artikelen (1, 6, 2 pagina 17).

Als ik in een flow zit, merk ik niets mijn omgeving. Zo is me net duidelijk geworden dat mijn oudste dochter gekookt heeft terwijl ik in dezelfde ruimte met deze blog bezig was. Daarover verwonder ik me, want ik heb haar niet eens gezien. Op andere momenten heb ik juist ‘last’ van mijn omgeving. Laat dit precies aansluiten bij een volgende overeenkomst tussen hoogbegaafdheid en AD(H)D.

7. Je bent sensitief

Hoogbegaafden “ervaren bovengemiddeld veel prikkels en ook intenser. Ze zijn zich vaak al vroeg bewust van de eigen emoties en wanneer ze deze uiten, worden ze door de omgeving regelmatig bestempeld als ‘te’ (te emotioneel, te gevoelig, te overdreven, te perfectionistisch, te kritisch)” (1,7).

Dit herken ik, want ik had weliswaar zo-even niet door dat mijn oudste aan het koken was, op een ander moment zou ik juist overprikkeld kunnen raken van de geluiden die ze daarbij produceert of de frustratie die ze erbij uit wanneer het haar niet lukt. Geregeld ervaar ik ongemak van kleding die onprettig zit, een label dat in mijn nek prikt of een sok die gedraaid zit of nat is. Inmiddels weet ik dat het nare gevoel kan laten verdwijnen door me om te kleden.

Nieuwe omgevingen en situaties kosten me bergen energie. Ik lees terug in de bronnen dat dit mede bij die sensitiviteit hoort. Er bestaan nog andere vormen van overprikkelbaarheid waaronder psychomotorische overprikkelbaarheid wat ongeveer inhoudt dat je veel behoefte hebt aan beweging (2 pagina 19 en 20).

Mijn hyperfocus neemt af merk ik, want ik erger me aan mijn kinderen die luidruchtig gekke bekken trekken naast me terwijl ze me beloofd hadden rustig te doen. Laat ik proberen nog een punt te behandelen.

8. Je hebt een groot rechtsvaardigheidsgevoel

Nu kan ik het huidige gedrag van mijn kinderen als oneerlijk kwalificeren, maar daarmee schiet ik niets op, het zijn ten slotte pubers en die doen weleens iets wat niet helemaal consistent is met de afspraken 😉. Meer hinder ervaar ik van grotere onrechtvaardigheid.

Zo vind ik het vreselijk wanneer mensen worden achtergesteld op grond van bijvoorbeeld van hun ras, seksuele gerichtheid of geslacht (1). Voordat ik hierin doorsla, wil ik een vrolijke overeenkomst behandelen tussen hoogbegaafdheid en AD()H)D.

9. Je bent creatief

Hoogbegaafden hebben – net als AD(H)D’ers dikwijls “een opmerkelijk en associatief gevoel van humor. Dit kan zich uiten in woordgrapjes en in het opmerken van inconsistenties en nuances die leeftijdsgenootjes vaak ontgaan” (1, 8).

Omdat ik eerlijk tegen je wil zijn, geef ik ook een deprimerende overeenkomst aan je.

10. Als je je (te veel) aanpast, kunt je opbranden of depressief raken

Net als AD(H)D’ers kunnen hoogbegaafden burn-out of depressie ontwikkelen. Dat geldt natuurlijk voor iedereen die zich teveel aanpast, echter juist het aanpassen aan de omgeving is iets waarin hoogbegaafden en AD(H)D’ers keien zijn, net als in het hebben van een negatief zelfbeeld (2 pagina 23 tot en met 30). Herkenbaar is dat je het gevoel kunt hebben een masker te dragen (2 pagina 30).

Tot zover de voor mij meest in het oog springende overeenkomsten tussen hoogbegaafdheid en AD(H)D. Verdere gelijkenissen kun je lezen in de voetnoot**. Maar wat kan ik concluderen na het schrijven van deze blog?

Mijn conclusie is nét ff anders maar wel gaaf

Uhm, AD(H)D en hoogbegaafdheid hebben veel overeenkomsten 😉. Ik weet niet hoe het bij jou zit, maar ikzelf voel me nog steeds prima bij de diagnose ADD. De term hoogbegaafdheid blijf ik uit de hoogte vinden. Het impliceert voor mij dat er een tegenhanger is die laagbegaafdheid heet en daarmee ben ik het ferm oneens. Mijn conclusie is daarom dat ik dat IQ-gedoe lekker loslaat en een alternatieve benaming verzin. Wanneer je jezelf herkent in bovenstaande kenmerken – of je nu een hoog of laag IQ hebt – vind ik je BIJZONDER GAAF.

Aanbevolen boek

Dit boek geeft wetenschappelijke inzichten hoogbegaafdheid. Het boek helpt je hoogbegaafdheid beter te herkennen. Daarnaast helpt het hoogbegaafden te weten wat ze nodig hebben om tot bloei te kunnen komen.

Voetnoten:

* Kans op misdiagnose door onder andere:

1. Onterechte AD(H)D diagnose door de overeenkomsten tussen AD(H)D en hoogbegaafdheid (9, 10, 3, 11, 12)
2. Hoogbegaafdheid wordt over het hoofd gezien want je hebt AD(H)D én bent hoogbegaafd (14, 15, 16)
3. Het beperkte werkgeheugen ofwel het gebrek aan aandacht dat kenmerkend is bij AD(H)D’ers maakt dat je lager scoort op IQ-tests (6, 15, 17, 18, 19, 20, 21)
4. De overgang naar begaafd en hoogbegaafd is een geleide schaal (22)

** Er zijn beduidend meer overeenkomsten tussen AD(H)D en hoogbegaafdheid: beeld-denken, slaapproblemen, allergieën, slecht handschrift, et cetera. (2 pagina 33 en 34, 4, 7). Meer gelijkenissen staan in bovenstaande voetnoot bij punt 1 *.

Bronnen:

1. Kenmerken van Hoogbegaafdheid – Gifted People
2. Ebook-hoogbegaafdheid-gifted-people-versie-3-5-1
3. Misdiagnose: Hoogbegaafdheid en ADHD (praktijkhoogbegaafd.nl)
4. ADHD en hoogbegaafdheid – Zobegaafd.nl
5. Onderpresteren | Oorzaken, kenmerken, gevolgen en aanpak. (zobegaafd.nl)
6. ADD en hoogbegaafdheid, wat is het verband? | Wandering minds (leuklevenmetadd.nl)
7. https://youtu.be/Xs9magQzhNw
8. The Creative Gifts of ADHD – Scientific American Blog Network
9. Relatie tussen hoogbegaafdheid, add, adhd, autisme, asperger, en dyslexie (hoogbegaafd-idee.nl)
10. ADHD als misdiagnose bij hoogbegaafden – Hoogbloeier
11. Leer meer over ADHD en hoogbegaafdheid – Smart-EASE
12. ADHD en hoogbegaafdheid, hoe zit dat eigenlijk? (adhdblog.nl)
13. nvt
14. AD(H)D – HIQ
15. De neuropsychologie van ADHD/ADD en hoogbegaafdheid – Multidisciplinair centrum voor diagnostiek en begeleiding van hoogbegaafden (avancetoi.be)
16. ABV | Hoogbegaafdheid (agnesburger.nl)
17. ADHD als creatieve gave (adhdmagazine.nl)
18. 248_2017_Agnes_BurgerVeltmeijer_publicatie.pdf
19. Vraag 15 gaat over ADHD en hoogbegaafdheid. Het antwoord maakt veel duidelijk. Hoogbegaafd ben je liever niet.. (ikbenhoogbegaafd.nl)
20. Is ADHD een valide diagnose wanneer er sprake is van hoogbegaafdheid? | mijn-bsl
21. ADHD of hoogbegaafdheid? (slideshare.net)
22. Verschil meer- en hoogbegaafdheid